İçinde Alfabe Geçen Çocuk Kitapları

Elif ilk okula başlamasaydı sanırım bu liste aklıma gelmezdi. Listelerin aklıma gelmesi zaten etrafta benzer özellikteki kitapları görmemle başlıyor. Ve onları bir arada detaylandırarak görme fikri bir anda gözümde canlanıyor. Bu listelerin biraz daha işlevsel olmaları için epey düşünüyorum. Sadece isimlerin yazılı olması da güzel tabii ama bu bilgiye ulaşmak pek de zor değil. O yüzden de hemen her listede (bazen vakitsizlikten istediğim gibi olmasa da) okuyanların hem ilgisini çekecek hem de işlerine yarayacak bilgiler eklemeye çalışıyorum. Saati yine sabahın 01.07’si yaptığıma göre “İçinde Alfabe Geçen Çocuk Kitapları Listesi”ne başlayabilirim. (Bu yazı için birkaç sabah 01.07’de bilgisayar başına oturdum bu arada.)

İçinde Alfabe Geçen Çocuk Kitapları

  • Ağaç Alfabesi / Ebru Akkaş Kuseyri / Final Kültür Sanat Yayınları : Ağaç Alfabesi kitabında alfabenin tüm harflerine denk gelen ağaçlar, iki satırlık dizeler eşliğinde anlatılıyor. Hem ağaçlar hakkında fikir sahibi oluyoruz hem de alfabe farkındalığı yaratılmış oluyor. Kitabın baskı kalitesi çok güzel. Biz internetten almıştık ama kitapta yazarın “Minik okuruma” diye başlayan imzasını görünce mutlu olduk.
    B/b: “Beyazdan pembeye açılır çiçeklerim
    Hem acıdır hem tatlıdır meyvelerim.”
    Resimleyen: Vaghar Aghaei
    Yaş grubu: 7+

blank

  • Nar Alfabesi / Haydar Ergülen / Kırmızı Kedi Çocuk: Haydar Ergülen’in kızı Nar için yazdığı şiirlerden oluşan bu kitapta alfabetik sıra izlenmiş. Şiirler oldukça uzun ve mevcut örneklerine göre biraz daha ileri yaş grubuna hitap ediyor. O yüzden de örneği fotoğraf ile vermek daha uygun oldu.
    Resimleyen: Serap Deliorman
    Yaş grubu: 8+

blank

  • Alfabe / Çetin Altan / Günışığı Yayınları: Bu listede yer alan kitaplar arasında en eski basıma sahip olan (2002) ve baskısı artık yapılmayan kitap. Bu kitapta dikkatimi çeken şey, bu türde yazılmış ilk örnek olması da sebebiyle sanırım alfabeyi metinde tam olarak nasıl verileceğine karar verilememiş olunması. Her bir sayfada bir harf ve onun çizimi var. Harfi bazen bir şiirin içinde vermiş yazar bazen de o harfle başlayan kelimeleri arka arkaya sıralayarak eklemiş. Bu açıdan biraz kafa karışıklığı olsa da  listede olması önemli.
    Ü/ü: “Ü ile başlayan tek meyve:
    Üzüm
    İnsanların yakalarını bir türlü kurtaramadıkları tatsız bir duygu:
    Üzüntü
    Giysilerin buruşukluğunu gidermek için kullanılan aygıt:
    Ütü.”
    Resimleyen: Gözde Bitir
    Yaş Grubu: 7+

blank

  • Alfabe Sirki / Seda Akipek / Abm Yayınları: İçerisinde sirk geçen kitapları pek sevmiyorum ancak bu sirk farklı. Burası bir “alfabe sirki”. İçerisindeki tüm oyunlar harflerle ilgili. Sirkte eğer isterseniz jonglör de akrobat da olabiliyorsunuz. Harfleri yeni tanımaya başlayan çocuklar için her bir harfin tek tek anlatıldığı ve kelime oyunları ile farkındalık yaratıldığı bu kitabı çok seviyorum. Büyük yazılar ve ilgi çekici resimler eşliğinde alfabeye giriş yapabilmek için eğlenceli bir alternatif. Bu kitapta sevdiğim bir diğer şey ise yaş grubunun farklı bölümler sayesinde geniş bırakılmış olması. Alfabe ile yeni tanışan 6 yaşında bir çocuk zaman ilerledikçe ve dilbilgisi konusunda bilgilendikçe kitabı oyunlarıyla kullanmaya devam edebilir.
    Resimleyen: Funda Akman Aydemir
    Yaş Grubu: 6+, 7+, 8+

blank

  • Ormanda Alfabe / Didem Ünal / Uçanbalık: Bu kitaptan daha önce şurada bahsetmiştim. “Ormanda Alfabe” kitabının da diğerlerinden ayrılan farklı bir tarafı var. Sonunda bir bütün oluşturacak hikayenin parçalarını her sayfada yeni bir harfe karşılık gelecek cümle eşliğinde okuyoruz. Burada önemli olan neredeyse bomboş olarak başlayan sayfaların hikayenin anlatılmasıyla beraber tamamlanması. Bu kitap için şöyle bir eleştirim var; hikaye anlatımı güzel ancak alfabe yönüyle baktığımızda farklı renklerle harfler tanımlanmış olsa da harfleri ayrıca yazmadığı için “alfabe farkındalığı” yaratması biraz zor görünüyor. Bu sebeple belki bir öneri olarak resimlerin yanına harfler de ayrıca yazılabilir.
    Resimleyen: Oğuz Demir
    Yaş Grubu: 7+

blank

  • Yıldızlı Alfabe / Süleyman Bulut / Can Çocuk Yayınları: Yayınevinin “Meraklı Kitaplar” serisinde yer alan bu kitap ilk olarak 2009 yılında basılmış. Adı ve hikaye kaynaklı olarak kitapta yer alan görsellerin siyah fonda yer alması beni okur olarak zorladı. Ancak bu, kişisel bir tercih elbette.
    Uzun hatta çooook uzun bir adı olan bir çocuğun öyküsünü anlatmak üzere bir annenin çocuğuna seslenişiyle başlıyor hikaye. Çooook uzun adı olan çocuğun adı, Mustafacan Yaşar Sönmez Şafak Yalçınkaya! Ve bu çocuk adını nasıl yazacağını bir türlü öğrenemeyeceği konusunda dertlenirken onun sesini duyan Aydede ona seslenir ve yıldızların da yardımıyla Mustafacan’a tek tek harfleri öğretmeye başlarlar. Kitabı okuyan çocukların da harfleri yazabilecekleri minik boş kutular da var kitapta. Biraz ilginç olduğunu düşünebilirsiniz ancak okumayı iyice çözmüş çocuklar için de hem tekrar hem de eğlenceli bir hikaye olabilir.
    Resimleyen: Gözde Bitir
    Yaş Grubu: 7+

blank

  • A’dan Z’ye Öykülü Tekerlemeler  / Sema Günaydın Çınar / Masalperest Yayınları: Daha önce “A’dan Z’ye Meslekler” kitabından bahsetmiştim. Öykülü Tekerlemeler sanırım bu kategoride yazılan en zor kitaplardan biri çünkü tüm tekerlemeler hangi harf tanıtılacaksa o harf ile başlıyor. Bu açıdan yazarı Sema’yı tekrar tebrik etmek isterim.
    Resimleyen: Dilara Kavaklıoğlu
    Yaş Grubu: 7+

blank

  • Muhteşem Alfabem / Yulia Zülfikari / Topaz Yayınları: Bu kitabın sol tarafında yer alan kelimelerle oluşturulan kısa cümlelere eşlik eden görsellerde sözcük-resim eşleştirmesi yapılabiliyor. Harfleri öğrendiğinde o harf ile başlayan hangi kelimeler var diye minik bir oyun da oynanabilir.
    Resimleyen: Yulia Kamenschikova
    Yaş Grubu: 7+

blank

  • Armut’un A’sı Zürafa’nın Z’si / Birol Bayram / Nesin Yayınevi: Elif’in en çok ilgisini çeken kitaplardan biri de bu kitap. Kitabın çok eğlenceli çizimleri çocukları kesinlikle konudan önce cezbediyor. (Yazan ve resimleyen aynı kişi, bu da önemli bir avantaj.) Kitap, annesi ve babası kitap okurken çok eğlenen ancak bir türlü kendi başına okumayı çözemeyen bir çocuğun harflerin peşine düşmesiyle başlıyor. Her bir harf için kısa öyküler var ve aktarılmak istenen harf farkındalık yaratmak amacıyla koyu renk ile belirtilmiş. (Bu haliyle Sema’nın kitabı ile benzerlikleri var ancak Sema’nın kitabında tekerlemelerin tamamı aynı harf ile başlayacak şekilde yazılmıştı.) Bu kitapta favorilerimden biri de “Ğ” oldu.
    Resimleyen: Birol Bayram
    Yaş Grubu: 7+

blank

  • Latin Alfabesinin Tarihi / Don Robb / Tübitak Yayınları: Bu kitabı en sona sakladım çünkü yaş grubu biraz daha farklı ve konu olarak diğerlerinden ayrı bir yerde duruyor. İçinde Alfabe geçen çocuk kitaplarını yukarıda detaylıca anlatmıştım. Bu kitapta ise Latin Alfabesinin tarihi anlatılıyor. Oldukça ilgi çekici bir anlatımı ve çizimleri var.
    Resimleyen: Anne Smith
    Yaş Grubu: 9+

blank

***

Alfabe Sirki ile ilgili Soru-Cevap:

Kızım Elif’in ilk okula başlamasıyla beraber içinde alfabe geçen kitaplara olan ilgimiz arttı ancak ne yazık ki bu alanda çok kitaba da rastlayamadık. Yeni başlayanlar için değil de okumayı çok iyi bilen çocuklar için yazılmış hikayelerin arasına serpiştirilmiş harf farkındalıkları vardı. Bu açıdan “Alfabe Sirki” kitabının önemli bir örnek olduğunu düşünüyorum. Hem daha küçük yaş grubuna da hitap ediyor hem de çocuğun bu kelime oyununa katılmasını teşvik ediyor.

Kitabın yazım sürecinin nasıl geliştiğini öğrenmek istiyorum. Fikir aklınıza nasıl geldi? Alfabeyi sirke dönüştürmek ve oyunlaştırmak en başından beri aklınızda olan bir şey miydi?

Alfabeyi sirke dönüştürmek ve oyunlaştırmak başından beri aklımdan olan bir şey değildi doğrusu; bu kitap, bir ihtiyaçtan doğdu. Şöyle ki: Kızım, bebekliğinden bu yana harflere ve sayılara çok ilgiliydi; sokak isimleri, bina numaraları, araba plakaları, dükkân levhaları başlıca oyun araçlarımızdı. İsviçre’ye taşınmamızla birlikte kızımıza Türkçe okumayı/yazmayı öğretecek olanın da biz olduğunu fark edince hem onun ilgisine yanıt verecek hem de ileride işimizi kolaylaştıracak bir kitap arayışına girdik. Niyetimiz eğitsel amaçla hazırlanmamış ama Türkçe alfabeyi de ilgi çekici biçimde aktaran en az birkaç kitap edinmekti. Ne yazık ki ya seslendiği yaş grubu ya da içerik bakımından aradığımızı tam olarak bulamadık. Türkçe alfabeyi eğitsel materyal tanımına girmeyen bir kitapta eğlenceli bir yoldan sunan bir kitap hazırlama düşüncesi bende ilk o zaman uyandı ve “Alfabe Sirki – Laf Cambazı” yavaş yavaş zihnimde dönmeye başladı.

Alfabe Bölümü ve Sirk Bölümü

“Alfabe Sirki – Laf Cambazı” bildiğiniz gibi Alfabe Bölümü ve Sirk Bölümü adlarını verdiğimiz iki bölümden oluşuyor. Bu bakımdan ne tek başına alfabe kitabı ne de tek başına etkinlik kitabı diyebiliriz; ikisini birleştiren atipik bir format olduğundan söz edebiliriz belki.

Alfabe kitabı işlevi gören Alfabe Bölümü, daha küçük yaştaki çocukların ses ve sözcük farkındalıklarına katkıda bulunsun, harflerin yazılışını parmaklarıyla takip ederek bir kas hafızası oluşturmasına olanak sunabilsin istedim. Etkinlik kitabından oluşan Sirk Bölümü’yse Alfabe Bölümü’nün destekleyicisi niteliğindedir diyebilirim. Ben, etkinlik kitaplarının bir oturuşta tüketilmeyenini, defalarca açıp okunası olanlarını sevenlerdenim. Bu sebepten olacak ki kendi hazırladığım kitapta bu özelliği öncelemek istedim. Bu yönüyle, -bana göre- yaş aralığı geniş bir kitaptır, farklı yaştaki çocukların kitabı raftan çekmek için farklı nedenleri olabilir: Bu kitabı kullanarak; 3 yaşında bir çocuk alfabe kitabının keyfine varabilir, 6 yaşında bir çocuk başka bir arkadaşıyla “kelime bulma oyunu” oynayabilir, 8 yaşında bir çocuk kafiyeli sözcükler yoluyla dörtlükler yazabilir, 10 yaşında bir çocuk fiil çekim bilgisini pekiştirerek hikâyeler kurgulayabilir.

Yine etkinlikler, ritmi belli bir seviyede tutabilmek için ne çok kolay ne de çok zor olsun istedim; ama etkinliklerin meraklandırmaya, düşünmeye, araştırmaya yönlendirmesini oldukça önemsedim. Bu nedenle, içindeki etkinliklerin ve oyunların, arama motorunda taranarak tamamlanması güçken beyin fırtınası yaparak, sözlük karıştırarak sonuçlandırılması mümkün görünüyor.

Ve son olarak etkinliklerin belli bir izleği takip etmesini istedim. Bu da “Alfabe Sirki – Laf Cambazı”na parçadan bütüne giden bir yolla yansıdı: Her şey harfle/sesle başlıyor ve çocuk adım adım bu seslerin önce sözcüklere, sonra cümlelere, daha sonra dörtlüklere/öykülere evrilmesine eşlik ediyor. Bu sayede, küçük yaştaki çocuklar -özellikle geçmiş, şimdiki ve gelecek zaman çekimlerini ayırt edebilenler- sözlü pratiklere başlayarak, daha büyük yaştaki çocuklar ise pratiklerini yazılı yolla da destekleyerek genişleyen bir sözcük dağarcığına, zengin bir ifade biçimine sahip olabilirler diye düşündüm.

Harfleri bu kadar evirip çevirince bunu bir sirk çatısı altında toplamak ve her bir oyunu sirkte rastlayabileceğimiz yeteneklerle tanıtmak benim açımdan işin diğer eğlenceli yanı oldu.

Tüm bunlar, “Alfabe Sirki – Laf Cambazı”nın hazırlık sürecine eşlik eden fikir ve çalışma metotlarıydı. Umuyorum; Türkçe konuşan, okuyan, yazan çocuklara, bahsettiğim ya da aklıma gelmeyen başkaca konularda keyif ve fayda sağlar.

Ve yurt dışında yaşadığınız için bir minik ekleme soru olsun, yurt dışında bu alandaki örnekler nasıl? Ve ülkemizde, içinde “Alfabe” geçen çocuk kitapları sizce neden az?

Yabancı dilde alfabe kitabı formatında hazırlanmış kitaplar; kütüphanelerde, kitapçılarda ayrıca başlıklandırılmış bir tür olarak göze çarpar. Alfabe kitapları; konu, kapsam, içerik vs. bakımlarından da fazlasıyla geniş olduğundan ilgi çekicidir.

blank

Görsel kaynak burada.

Ülkemizde çok benimsenen bir tür olduğunu söylemek, sizin de isabetle tespit ettiğiniz gibi, zor. Bunun elbette birçok nedeni olabilir. Benim fikrimi sorarsanız aklıma gelen iki husustan bahsedeyim:

İlkin, bu türün fazlaca bilinmediğinden bahsedebiliriz. Alfabe kitapları yazıldığı dilin sembollerini ve sözcüklerini içerdiğinden tercümeye -en azından Türkçe bakımından- uygun değildir. Bu nedenle, yerli yazarın hazırlamasına/yazmasına ihtiyaç duyar. Yazarların özel ilgi alanında değilse, tür olarak bilinirliği de az olduğundan bu konuda fazla eser üretilmemesi anlaşılabilir.

İkinci olarak alfabe kitaplarının eğitsel kitaplarla yarıştığından da söz edebiliriz. Bilindiği gibi özellikle okul çağındaki çocuk okur için eğitsel amaçlı hazırlanan kitaplarda da alfabeye yer verilenler mevcuttur. Çocuk okur alfabeye ve yazılı sembollere dair görmesi, bilmesi gerekeni bu kitaplar aracılığıyla zaten alacağından ebeveynin başkaca bir alfabe kitabına “ihtiyaç” olmadığını düşünmesi muhtemeldir. Başka bir deyişle, alfabe kitabının “zorunlu” olarak alınacak bir eğitsel kitap ile yarış halinde olması söz konusuysa bu yarışı kazanması güç olabilir.

Ancak son zamanlarda yerli çocuk edebiyatında çok çeşitli türlerde başarılı eserler verildiği gözden kaçmıyor. Bu bakımdan alfabe kitabını da kapsayan farklı türleri ilerleyen zamanlarda daha sık göreceğimizi tahmin ediyorum.

Umarım bu liste ve Sevgili Seda Akipek‘in yazdıkları bir farkındalık oluşturur ve bu alanda daha çok kitap bulabilme şansımız olur.
Yazıyı faydalı bulduysanız sevdiklerinizle paylaşmaktan çekinmeyin.

 

lokumcocuk

0 Yorum

Yorum gözükmüyor

Şu anda yorum yok, bu yazı için ilk yorumu sen yapabilirsin!

Yorum yapabilirsin

<